Άμφια, καλύμματα και σκεύη της Θείας Λατρείας Ε’

(ο ναός)

γ) το Ιερό Βήμα. (συνέχεια από το προηγούμενο).

Στο τέμπλο, οι εικόνες έχουν μια σειρά. Στη δεξιά πλευρά της Ωραίας Πύλης βρίσκεται πάντα η εικόνα του Χριστού. Δίπλα από την εικόνα του Χριστού, πάντοτε, είναι η εικόνα του Τιμίου Προδρόμου. Αριστερά της Ωραίας Πύλης είναι η εικόνα της Παναγίας και δίπλα, η εικόνα του Αγίου όπου τιμάται ο ναός.

Αυτή η σειρά των εικόνων είναι ίδια σε όλους τους ορθόδοξους ναούς. Διαφοροποίηση της σειράς συναντούμε μόνο στις μονές του Αγίου Όρους.

Επάνω από τις μεγάλες, σε μέγεθος, εικόνες του τέμπλου βρίσκεται μια δεύτερη σειρά από εικόνες, μικρότερες σε μέγεθος. Το σύνολο των εικόνων αυτών φέρει την ονομασία Δωδεκάορτο. Ονομάζεται έτσι επειδή αναφέρεται στις δώδεκα Δεσποτικές εορτές. Το Δωδεκάορτο αποτελούν οι εικόνες: Ευαγγελισμός, Γέννηση, Υπαπαντή, Βάπτιση, Μεταμόρφωση, Έγερση του Λαζάρου, Βαϊοφόρος, Μυστικός Δείπνος, Σταύρωση, Ανάσταση, Ανάληψη, Πεντηκοστή. Υπάρχουν εκεί για να μας υπενθυμίζουν τα μεγάλα γεγονότα τα οποία είναι σημαντικά για τους πιστούς. Ακριβώς πάνω από την Ωραία πύλη βρίσκεται σε μεγαλύτερο μέγεθος η εικόνα του Μυστικού Δείπνου.

Πάνω από τις εικόνες του Δωδεκαόρτου, εκεί που τελειώνει το τέμπλο εξέχει σε περίοπτη θέση μεγάλος σταυρός.

Η Ωραία Πύλη κλείνει με το καταπέτασμα και τα βημόθυρα.

Το καταπέτασμα είναι βαρύτιμο ύφασμα με κέντημα τον Σταυρό ή άλλες παραστάσεις και κλείνει την Ωραία Πύλη από πάνω μέχρι κάτω, σαν κουρτίνα. Την αναστάσιμη περίοδο είναι λευκό, την περίοδο της Μεγ. Τεσσαρακοστής (εκτός Σαββάτου και Κυριακής) είναι πένθιμο και τον υπόλοιπο χρόνο είναι συνήθως κόκκινο.

Τα βημόθυρα είναι ξύλινες πορτούλες μέχρι το μέσον της Ωραίας πύλης και φέρουν συνήθως την παράσταση του Ευαγγελισμού.

Η Ωραία πύλη παραμένει πάντοτε κλειστή όταν δεν τελούνται ακολουθίες. Ανοιχτή παραμένει μόνο την Μεγάλη Παρασκευή από την Αποκαθήλωση μέχρι την ακολουθία του Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου (Επιτάφιος) και επίσης ολόκληρη την Διακαινήσιμο Εβδομάδα. Ειδικό τυπικό ρυθμίζει κατά την διάρκεια των ακολουθιών το άνοιγμα και το κλείσιμο των βημοθύρων και του καταπετάσματος.

Οι δύο διακονικές θύρες, δεξιά και αριστερά του τέμπλου, συνήθως κλείνουν με ξύλινες πόρτες τις οποίες κοσμούν οι εικόνες των Αρχαγγέλων.

Στο κέντρο του Ιερού Βήματος βρίσκεται η Αγία Τράπεζα, ή Ιερόν Θυσιαστήριο όπως ονομάζεται. Σταθερή στο έδαφος από πέτρα ή τσιμέντο στηρίζεται σε μια κολώνα που υποδηλώνει τη βάση, το στύλο και το θεμέλιο της Εκκλησίας που είναι ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, ή στηρίζεται σε τέσσερις κολώνες που συμβολίζουν τους τέσσερις Ευαγγελιστές.

Η Αγία Τράπεζα είναι το ιερότερο σημείο του ναού. Συμβολίζει τον Τάφο του Κυρίου ή κατ άλλους τον Θρόνο του Θεού. Επί της Αγίας Τραπέζης τελείται η αναίμακτη Θυσία κατά την Θεία Λειτουργία.

Στο μέσον της Αγίας Τραπέζης σε ειδικό βαθούλωμα τοποθετούνται κατά την τελετή των Εγκαινίων του ναού, Ιερά Λείψανα και καλύπτονται με μείγμα καθαρού κεριού και άλλων αρωματικών ουσιών, σαράντα τον αριθμό (υποδηλώνουν τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος) και γίνεται ο καθαγιασμός της Τραπέζης. Μετά τον καθαγιασμό η Αγία Τράπεζα, πλένεται και αλείβεται με Ιερό Μύρο. Τοποθετούνται στις τέσσερις γωνίες οι εικόνες των τεσσάρων Ευαγγελιστών και στη συνέχεια τυλίγεται με μεγάλο λευκό, συνήθως λινό, σινδόνι, το λεγόμενο κατασάρκιο και δεν επιτρέπεται να αφαιρεθεί ποτέ πια. Το κατασάρκιο συμβολίζει τη νεκρική σινδόνι του Κυρίου στον τάφο.

Πάνω από το κατασάρκιο τοποθετείται η Ενδυτή. Είναι η στολή της Αγίας Τραπέζης. Ύφασμα βαρύτιμο με διάφορες παραστάσεις και σύμβολα. Είναι διαφόρων χρωμάτων ανάλογα με την Εκκλησιαστική περίοδο (λευκό την Πασχαλινή περίοδο, μαύρο τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και σε άλλες περιπτώσεις κόκκινο, πράσινο, ή μπλε).

Επάνω στην Αγία Τράπεζα υπάρχει πάντα το Ιερό Ευαγγέλιο. Το ιερό αυτό βιβλίο της εκκλησίας μας έχει στη μια όψη την παράσταση της Σταυρώσεως και στην άλλη την Ανάσταση. Από το Σάββατο το βράδυ μέχρι την Κυριακή το απόγευμα και ολόκληρη την Πασχαλινή περίοδο (δηλ. μέχρι την Ανάληψη) τοποθετείται με την Ανάσταση προς τα επάνω. Τις υπόλοιπες ημέρες της εβδομάδος με την παράσταση της Σταύρωσης.

Κάτω από το Ευαγγέλιο βρίσκεται διπλωμένο το Αντιμήνσιο. Πρόκειται για μικρό ύφασμα με θείες παραστάσεις όπως την Άκρα Ταπείνωση ή την Αποκαθήλωση. Το Αντιμήνσιο καθαγιάζεται σε Εγκαίνια Ναών και υπογράφεται από τον Επίσκοπο. Θα πρέπει να γνωρίζουμε, ότι η Θεία Λειτουργία, τελείται πάντα από τον ιερέα, τη αδεία του κατά τόπον Επισκόπου και γι’ αυτό το λόγο το αντιμήνσιο πρέπει να φέρει την υπογραφή του κανονικού επιχωρίου επισκόπου και αλλάζει κάθε φορά που αλλάζει ο επίσκοπος.

Το αντιμήνσιο απλώνεται πάνω στην Αγία Τράπεζα μετά την ανάγνωση του Ευαγγελίου στη Θεία Λειτουργία και τοποθετούνται τα Τίμια Δώρα μετά τη Μεγάλη Είσοδο. Διπλώνει και πάλι μετά την Θεία Κοινωνία και τοποθετείται κάτω από το Ευαγγέλιο.

Όταν η Θεία Λειτουργία τελείται σε ναό μη εγκαινιασμένο (δηλ. δεν έχουν τοποθετηθεί ιερά λείψανα στην Αγία Τράπεζα) τότε το Αντιμήνσιο φέρει απότμημα ιερού λειψάνου ραμμένο σε μια γωνία του.

Μέσα στο Αντιμήνσιο φυλάσσεται η μούσα η οποία είναι μικρό τεμάχιο σπόγγου(λεπτό) και χρησιμοποιείται στην απόμαξη (καθάρισμα) του Δισκαρίου και του Αντιμηνσίου μετά τη Θεία Κοινωνία.

Επίσης πάνω στην Αγία Τράπεζα βρίσκεται το Αρτοφόριο.

Το Αρτοφόριο είναι μικρό μεταλλικό κουτί το οποίο χρησιμοποιείται για την φύλαξη της Θείας Κοινωνίας. Περιέχει Άγιο Άρτο ο οποίος εξάγεται μόνο τη Μεγάλη Πέμπτη και αφού αποξηρανθεί το Μεγάλο Σάββατο, φυλάσσεται για να καλύψει τις έκτακτες ανάγκες των πιστών καθ’ όλο το έτος, εκτός Θείας Λειτουργίας (όταν πρόκειται να κοινωνήσουν άρρωστοι ή ετοιμοθάνατοι).

Βιβλιογραφία

-- Ο Χριστιανικός Ναός. Κων. Καλλινίκου.

-- Λειτουργική. Μιχ. Παπαδόπουλου.

-- Λατρευτικό Εγχειρίδιο. Γ. Κουζιουμτζόγλου

-- Τύπος και Συμβολισμός. Ιερ. Γ. Μεντιδάκη.

-- Λειτουργική. Ι. Φουντούλη.

-- Λεξικό Λειτουργικών Όρων. Γ. Βεργωτη.

-- Μικρό Χρ. Λεξικό. Επ. Ευθυμίου Στυλιου.

  Επιστροφή στή Σελίδα ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ